Nachtleven in Hortus Nijmegen
Hortus Nijmegen is een waardevolle lokale hotspot van biodiversiteit. Vrijwel nergens anders in Nijmegen kun je een zo grote concentratie bijzondere soorten op zo’n kleine oppervlakte waarnemen. Midzomernacht, vrijdag 21 juni, krijgt iedereen de kans om tijdens een spannende Bioblitz die biodiversiteit te ontdekken. (Meld je aan via de agenda op de website van Hortus Nijmegen.) Ná de Bioblitz duiken we de duisternis is en gaan we de fascinerende wereld van de nachtdieren ontdekken.
Nachtdieren-excursie
Tijdens de nachtelijke expeditie kunnen we diverse groepen nachtdieren waarnemen:
- Vogels
Wie aan nachtdieren en aan vogels denkt, denkt vrijwel meteen aan uilen. In de Botanische tuin zijn inderdaad de Bosuil, Ransuil en Kerkuil sporadisch waargenomen.
- Zoogdieren
Er zijn verschillende zoogdieren die we kunnen waarnemen in de nacht. Het meest tot de verbeelding spreekt waarschijnlijk de groep vleermuizen (waaronder de Laatvlieger, Watervleermuis, Rosse Vleermuis en Gewone Dwergvleermuis). Maar ook muizen (zoals de Rosse Woelmuis, Gewone Bosmuis, Dwergmuis en Huisspitsmuis) de West-Europese Egel, de Steenmarter, de Wezel, de Ree en zelfs de Vos bevolken de tuinen.
- Reptielen en amfibieën
We vinden de nachtactieve Bruine kikker en de Gewone pad, de schemer- en nacht-actieve Alpenwatersalamander in het moeras en de Kleine salamander die zowel dag- als nachtactief is.
- Nachtvlinders
De meeste nachtvlinders zijn nachtactief, maar er zijn er ook die overdag vliegen. Bijvoorbeeld de Kolibrievlinder die dag-actief is maar ook af en toe in de schemering of in het donker wordt waargenomen. De Kolibrievlinder behoort tot de Pijlstaarten, net als bijvoorbeeld het Groot avondrood of de Lindepijlstaart. Al deze soorten kunnen worden aangetroffen in de Botanische Tuin. De honderden plantensoorten, waarvan maar liefst 68 soorten die op de Rode Lijst staan, trekken vaak bijzondere insecten aan. Sommige zijn noodzakelijke waardplanten voor rupsen om hun levenscyclus tot vlinder te kunnen voltooien. Andere zijn weer zeer goede drachtplanten die stuifmeel en nectar bieden voor allerlei insecten. Hierdoor is de tuin uitermate aantrekkelijk voor bloembezoekende insecten. Daarnaast is het ook een goede voedselplek voor sapzuigende insecten zoals bladluizen, wantsen en cicaden.
- Kevers
Twee kevers lichten we uit: Groot vliegend hert (de grootste kever van Europa) en de Grote glimworm. Vliegende herten zijn nacht-actieve dieren. Ze eten niet maar voeden zich met vloeistoffen, zoals honing en boomsappen. Op aangetaste eiken in de Botanische Tuin kunnen deze dieren een nestplek vinden. Tot nu toe is er geen nest gevonden maar de dieren zijn al wel enkele malen gezien. Ook is het Klein vliegend hert gespot, deze is zowel overdag- als ‘s nachts actief. Het Groot vliegend hert is zeldzaam in Nederland. Tegenwoordig komt deze nacht-actieve soort nog maar voor in vier kerngebieden waarvan er eentje bij Nijmegen ligt en waartoe wij ook de Botanische Tuin rekenen. Glimwormen vormen een familie binnen de kevers. Ze staan ook wel bekend onder de namen vuurvliegjes of gloeiwormen. Ze zijn vooral bekend door hun lichtgevende eigenschap (bioluminescentie). In Nederland leven drie soorten vuurvliegen die alle drie in Nijmegen zijn waargenomen. Alleen de mannetjes hebben vleugels. De vrouwtjes kunnen licht produceren in hun achterlijf. De wijfjes draaien ’s avonds hun lichtgevende achterlijven omhoog en zoeken een open plek in het gras, liefst op kalkrijke grond zoals in de zuidelijke delen in de Botanische tuin. Hier stijgen hun kansen op voortplanting omdat hun licht beter zichtbaar is voor mannetjes die reeds op tientallen meters de lichtjes kunnen zien. De wijfjes glimmen twee uur lang en trekken zich dan tot de volgende avond terug in hun schuilplaatsen, of stoppen er onmiddellijk mee als ze een geslachtspartner hebben gevonden en gaat het licht uit. Vrouwtjes kunnen dit tien nachten achtereen doen. Grote glimwormen glimmen het vaakst op avonden in juni en juli. Het licht wordt continu uitgezonden, al zwaaien vrouwtjes hun romp zijwaarts, wat de indruk geeft van dimmen en lichter worden. Mannetjes worden soms aangetrokken door kunstlicht.
- Slakken
Slakken zijn vaak nachtactief en zeker de naaktslakken. Dat komt mede doordat het s nachts meestal vochtiger is. Deze dieren eten planten en zijn zelf een prooi voor veel dieren, zoals de larven van de Grote glimworm.
Een Nacht vol Verrassingen
De Hortus Nijmegen biedt midzomernacht een unieke kans om de verborgen wereld van nachtdieren te ontdek ken. Of je nu geïnteresseerd bent in vogels, zoogdieren, reptielen, amfibieën, nachtvlinders, kevers of slakken, er is voor ieder wat wils. Vergeet niet je aan te melden voor deze spannende Midzomernacht met eerst de Bioblitz en vervolgens wordt je verrast door de wonderen van de nachtelijke natuur in de Botanische Tuin.
Meld je aan via de agenda op de website van Hortus Nijmegen en beleef een onvergetelijke nacht vol natuuravonturen!
Content en foto’s: Jan Jansen