Terugblik op een indrukwekkende Midzomeravond

Terugblik op een indrukwekkende Midzomeravond

Wat een avond! Het niet al te beste weer had geen enkele invloed op de goede sfeer. En ondanks de concurrentie met het voetbal deden er zo’n 50 tot 60 mensen mee aan de Bioblitz. Daarmee begon het programma van de avond. Onder begeleiding van experts gingen groepjes van 4-8 personen de tuinen in en speuren maar. Het resultaat mag er zijn: tientallen soorten (nacht-)vlinders, planten, insecten, weekdieren en méér werden gedetermineerd. Een overzicht van alle soorten en waarnemingen vind je hier.

Anders kijken

“Veel deelnemers vertelden hoe leuk het was om anders te kijken.” vertelt Arno van der Kruis, directeur van Hortus Nijmegen. “Het is een andere manier van waarnemen, met de focus op een plant of een insect. Het leverde ook een mooi beeld op zoals al die groepjes overal aan het zoeken waren en foto’s maakten. Het heeft ook veel opgeleverd. De helft van de waarnemingen was een nieuwe waarneming. Dat je na afloop onmiddellijk resultaat kunt delen, tot in detail, zorgde voor veel extra interactie. Dat was een mooie opmaat voor het volgende programma- onderdeel: de interactieve presentatie van Bernadette.”

Verbondenheid met de natuur

Bernadette van Heel startte haar presentatie met een opdracht: iedereen moest het bos in om aan de grond te ruiken, dichtbij en op afstand van een boom. Wat doet die geur met je? Wat roept het op? Arno: “Een bijzonder en actief begin van een boeiende presentatie. De boodschap van Bernadette is in het kort gezegd dat de emotionele verbondenheid de meest directe is en het belangrijkste. Het gaat bij verbondenheid met de natuur niet alleen om kennis, maar je moet de relatie ook emotioneel aangaan.”

Nachtdieren excursie

Tot slot gingen de deelnemers op zoek naar nachtdieren in de Hortus. “We hadden twee nachtvlinderopstellingen. Omdat het nog wat schemerde toen we begonnen, kwam alles geleidelijk op gang. Door de app Obsidentify te gebruiken, hadden we direct een naam bij alles wat we zagen. Dit stimuleerde enorm,” aldus Arno. Naast nachtvlinders werden ook andere nachtdieren waargenomen, waaronder de dwergvleermuis en laatvliegers. En, heel bijzonder, ook de bosuil is gezien.

Al met al was het een indrukwekkende avond vol positieve reacties. Hortus Nijmegen kijkt terug op een geslaagde Midzomeravond die de verbondenheid met de natuur op een bijzondere manier wist te versterken.

Oranje havikskruid – Pilosella aurantiaca

Oranje havikskruid – Pilosella aurantiaca

Door de vele soorten haren (gewone en stervormige) en zwarte klierharen en de mooi gekrulde meeldraden één van mijn favorieten. Vooral als de eerste bloemen opengaan en met een heel knoedeltje knoppen sierlijk bovenop een ranke behaarde steel staan. Het is een uit het bergland van Europa hier verwilderde soort uit de composietenfamilie. Oranje havikskruid heeft alleen lintbloempjes. De knoppen zitten dicht bij elkaar maar wanneer er meer bloemen gaan bloeien begint het wat op een schermpje te lijken.

Zintuigen prikkelen tijdens Midzomernacht

Zintuigen prikkelen tijdens Midzomernacht

Je kent dat wel, je hoort iets, proeft iets, ruikt iets…en razendsnel wordt je teruggevoerd naar je jeugd. De meest vroege herinneringen komen omhoog bij bepaalde klanken, smaken, luchtjes. Vaak gaan ze gepaard met een instant geluksgevoel. Zintuigelijke herinneringen, het effect is groot. Tijdens Midzomernacht in Hortus Nijmegen kun je die effecten ervaren. Om 21.30 uur neemt @Bernadette van Heel je in een interactieve lezing mee in een zoektocht naar verbondenheid met de natuur, waarbij het gebruik en het prikkelen van zintuigen centraal staat.

Het begin: verbinding in de jeugd

Onze band met de natuur begint vaak al in onze jeugd. Denk maar aan de geur van de frisse buitenlucht, het geluid van bladeren die ritselen in de wind, en het gevoel van gras onder onze voeten. Deze zintuiglijke ervaringen zijn diep verankerd in ons geheugen en vormen het fundament van onze verbondenheid met de natuur. Herinneringen aan spelen in het bos, waarbij we de wereld om ons heen met al onze zintuigen verkennen, blijven ons een leven lang bij.

Parfum Natuur

Een van de meest krachtige zintuigen die herinneringen oproepen, is geur. Geuren hebben de unieke eigenschap om ons direct terug te brengen naar specifieke momenten en plaatsen in ons leven. Zo roept de geur van dennennaalden bijvoorbeeld herinneringen op aan spelen in het bos, wandelen in het bos. In de workshop worden deelnemers aangemoedigd om bewust te ruiken en te ervaren hoe geur hun verbondenheid met de natuur kan versterken.

Zintuigen prikkelen: een praktische benadering

De kern van de workshop is het prikkelen van de zintuigen. Iedereen wordt gestimuleerd om de natuur op een diepere en meer bewuste manier te ervaren. Je krijgt niet alleen praktische handvatten om je zintuigen te gebruiken, maar ook inzicht in wat dit betekent voor jou en voor jouw persoonlijke relatie met de natuur. Door het prikkelen van de zintuigen worden we bewuster, krijgen we meer waardering en versterken we onze verbondenheid. Het is een unieke kans om op een inspirerende manier de natuur opnieuw te leren kennen en de magie van de natuurlijke wereld te ervaren.

Midzomernacht in Hortus Nijmegen

Dit is het tweede programma-onderdeel van Midzomernacht in Hortus Nijmegen. Na een spannende Bioblitz (van 19.00 – 10.45 uur) staan je zintuigen vast open voor deze inspirerende workshop van Bernadette. Daarna, als de duisternis valt, komen die zintuigen weer goed van pas tijdens de fascinerende nachtdieren-excursie. Geef je op via de website van Hortus Nijmegen.

Nachtleven in Hortus Nijmegen

Nachtleven in Hortus Nijmegen

Hortus Nijmegen is een waardevolle lokale hotspot van biodiversiteit.  Vrijwel nergens anders in Nijmegen kun je een zo grote concentratie bijzondere soorten op zo’n kleine oppervlakte waarnemen. Midzomernacht, vrijdag 21 juni, krijgt iedereen de kans om tijdens een spannende Bioblitz die biodiversiteit te ontdekken. (Meld je aan via de agenda op de website van Hortus Nijmegen.) Ná de Bioblitz duiken we de duisternis is en gaan we de fascinerende wereld van de nachtdieren ontdekken.

Nachtvlinder Witte tijger Hortus Nijmegen

Nachtdieren-excursie

Tijdens de nachtelijke expeditie kunnen we diverse groepen nachtdieren waarnemen:

  1. Vogels

Wie aan nachtdieren en aan vogels denkt, denkt vrijwel meteen aan uilen. In de Botanische tuin zijn inderdaad de Bosuil, Ransuil en Kerkuil sporadisch waargenomen.

  1. Zoogdieren

Er zijn verschillende zoogdieren die we kunnen waarnemen in de nacht. Het meest tot de verbeelding spreekt waarschijnlijk de groep vleermuizen (waaronder de Laatvlieger, Watervleermuis, Rosse Vleermuis en Gewone Dwergvleermuis). Maar ook muizen  (zoals de Rosse Woelmuis, Gewone Bosmuis, Dwergmuis en Huisspitsmuis) de West-Europese Egel, de Steenmarter, de Wezel, de Ree en zelfs de Vos bevolken de tuinen.

  1. Reptielen en amfibieën

We vinden de nachtactieve Bruine kikker en de Gewone pad, de schemer- en nacht-actieve Alpenwatersalamander in het moeras en de Kleine salamander die zowel dag- als nachtactief is.

  1. Nachtvlinders

De meeste nachtvlinders zijn nachtactief, maar er zijn er ook die overdag vliegen. Bijvoorbeeld de Kolibrievlinder die dag-actief is maar ook af en toe in de schemering of in het donker wordt waargenomen. De Kolibrievlinder behoort tot de Pijlstaarten, net als bijvoorbeeld het Groot avondrood of de Lindepijlstaart. Al deze soorten kunnen worden aangetroffen in de Botanische Tuin. De honderden plantensoorten, waarvan maar liefst 68 soorten die op de Rode Lijst staan, trekken vaak bijzondere insecten aan. Sommige zijn noodzakelijke waardplanten voor rupsen om hun levenscyclus tot vlinder te kunnen voltooien. Andere zijn weer zeer goede drachtplanten die stuifmeel en nectar bieden voor allerlei insecten. Hierdoor is de tuin uitermate aantrekkelijk voor bloembezoekende insecten. Daarnaast is het ook een goede voedselplek voor sapzuigende insecten zoals bladluizen, wantsen en cicaden.

  1. Kevers

Twee kevers lichten we uit: Groot vliegend hert (de grootste kever van Europa) en de Grote glimworm. Vliegende herten zijn nacht-actieve dieren. Ze eten niet maar voeden zich met vloeistoffen, zoals honing en boomsappen. Op aangetaste eiken in de Botanische Tuin kunnen deze dieren een nestplek vinden. Tot nu toe is er geen nest gevonden maar de dieren zijn al wel enkele malen gezien. Ook is het Klein vliegend hert gespot, deze is zowel overdag- als ‘s nachts actief. Het Groot vliegend hert is zeldzaam in Nederland. Tegenwoordig komt deze nacht-actieve soort nog maar voor in vier kerngebieden waarvan er eentje bij Nijmegen ligt en waartoe wij ook de Botanische Tuin rekenen. Glimwormen vormen een familie binnen de kevers. Ze staan ook wel bekend onder de namen vuurvliegjes of gloeiwormen. Ze zijn vooral bekend door hun lichtgevende eigenschap (bioluminescentie). In Nederland leven drie soorten vuurvliegen die alle drie in Nijmegen zijn waargenomen. Alleen de mannetjes hebben vleugels. De vrouwtjes kunnen licht produceren in hun achterlijf. De wijfjes draaien ’s avonds hun lichtgevende achterlijven omhoog en zoeken een open plek in het gras, liefst op kalkrijke grond zoals in de zuidelijke delen in de Botanische tuin. Hier stijgen hun kansen op voortplanting omdat hun licht beter zichtbaar is voor mannetjes die reeds op tientallen meters de lichtjes kunnen zien. De wijfjes glimmen twee uur lang en trekken zich dan tot de volgende avond terug in hun schuilplaatsen, of stoppen er onmiddellijk mee als ze een geslachtspartner hebben gevonden en gaat het licht uit. Vrouwtjes kunnen dit tien nachten achtereen doen. Grote glimwormen glimmen het vaakst op avonden in juni en juli. Het licht wordt continu uitgezonden, al zwaaien vrouwtjes hun romp zijwaarts, wat de indruk geeft van dimmen en lichter worden. Mannetjes worden soms aangetrokken door kunstlicht.

  1. Slakken

Slakken zijn vaak nachtactief en zeker de naaktslakken. Dat komt mede doordat het s nachts meestal vochtiger is. Deze dieren eten planten en zijn zelf een prooi voor veel dieren, zoals de larven van de Grote glimworm.

Een Nacht vol Verrassingen

De Hortus Nijmegen biedt midzomernacht een unieke kans om de verborgen wereld van nachtdieren te ontdek ken. Of je nu geïnteresseerd bent in vogels, zoogdieren, reptielen, amfibieën, nachtvlinders, kevers of slakken, er is voor ieder wat wils. Vergeet niet je aan te melden voor deze spannende Midzomernacht met eerst de Bioblitz en vervolgens wordt je verrast door de wonderen van de nachtelijke natuur in de Botanische Tuin.

Meld je aan via de agenda op de website van Hortus Nijmegen en beleef een onvergetelijke nacht vol natuuravonturen!

Content en foto’s: Jan Jansen

Gevlekte en rietorchissen – Dactylorhiza maculata en D. majalis

Gevlekte en rietorchissen – Dactylorhiza maculata en D. majalis

Dat ik opveer bij een orchidee komt denk ik vooral dat ik weet dat ze bijzonder zijn. Toen ik jong was al zeldzaam. Ik ben wel gecharmeerd van de tekening van de bloemen in diverse tinten roze. Het zijn net engeltjes met vleugeltjes en een jurkje. Er bestaan er ook talloze met op insecten lijkende bloemen. Links, waarschijnlijk de gevlekte orchis (Dactylorhiza maculata) is te zien langs het knuppelpad in het moeras, de tweede waarschijnlijk de (gevlekte) rietorchis (Dactylorhiza majalis) is te zien op het graslandje voor het alpinum.

Pin me niet vast op de namen want daar is men het niet over eens. Deze twee lijken erg op elkaar; voor de één zijn het verschillende soorten en voor de ander twee verschijningsvormen van dezelfde soort. In elk geval zijn ze er, om het nog wat lastiger te maken gezien het feit dat maculatus gevlekt betekent, ook nog eens beide met een gevlekt of ongevlekt blad. De kleur roze en de hoeveelheid tekening op de bloem varieert ook. Hieronder links de rietorchissen voor het alpinum en een heel licht gekleurde en wat donkerder gekleurde gevlekte orchis in het moeras. Beide op de rode lijst.